Qərbi Kaspi Universiteti

p-ISSN 2789-4606

Elmi Xəbərlər № 2, 2022

(Humanitar elmlər seriyası)

e-ISSN 2789-4614

Rübabə Mübariz qızı ŞƏFİBƏYLİ

BDU-nun Sosiologiya kafedrasının

doktorantı

E-mail: rubabashafibayli@gmail.com

GƏNCLƏR SUBKULTURASININ FORMALAŞMASI VƏ İNKİŞAFI

Xülasə: Bu məqalədə gənclər subkulturasının formalaşması və inkişafını tədqiq etmişəm. XX əsrdə formalaş-

mağa başlayan, gənclər kollektivləşmələrindən meydana gələn submədəniyyət anlayışı o dövrdən başlayaraq

bir çox tədqiqatçının diqqət mərkəzində olmuşdur. Submədəniyyət və ya subkultura anlayışları latınca sub və

kultura sözlərindəndir. Bu nöqteyi nəzərdən, submədəniyyət dedikdə, mədəniyyətdaxili, mədəniyyətyanı başa

düşülür.

Subkulturanın tərkibini formalaşdıran insanlar cəmiyyətin fərqli bir qrupuna mənsub olub, cinsi mənsubiyyəti,

yaşı, etnik tərkibi, incəsənət zövqləri, geyim üslubu və yaşayış tərzi ilə cəmiyyətin digər üzvlərindən

fərqlənərək, subkultura altında birləşirlər. Bütün bunları nəzərə alaraq, submədəniyyəti öz mənəvi dəyərləri,

normaları, həyat tərzi və düşüncə forması olan gənclərdən ibarət əlavə mədəniyyət forması kimi təsvir etmək

olar.

Açar sözlər: submədəniyyət, sosial həyat, sosial normalar, gənclər siyasəti.

UOT: 316

DOİ: 10.54414/txpm4421

Giriş

Cəmiyyətin vacib hissəsi olaraq mədəniyyət

insanların gündəlik həyat fəaliyyətində yaranan

və formalaşan sosial normalar və dəyərlər sis-

temi hesab olunur. [1, 42] Bu sosial norma və

dəyərlər sistemi insanların şəxsiyyətinin forma-

laşmasında böyük rol oynayaraq, fərdin gün-

dəlik fəaliyyətinin bir hissəsi olub, cəmiyyətin

özəyini təşkil edir. Bu baxımdan hər bir

mədəniyyət formalaşdığı və ya aid olduğu

cəmiyyətlə əlaqəli olduğundan, o cəmiyyətin

inikası hesab olunur.

Tarixin müəyyən dövrlərində cəmiyyətdə

mövcud olan mədəniyyətlə yanaşı, bu mədəniy-

yətin başqa təzahür forması kimi mədəniyyət-

daxili və mədəniyyətyanı anlayışları meydana

çıxmışdır. Elmi ədəbiyyatlarda bu anlayış sub-

mədəniyyət olaraq da ifadə olunur.

Cəmiyyətin daxilində belə fərqli bir qrup in-

sanların birləşməsi cəmiyyətin inkişafı üçün so-

sial inqilab rolunu oynadığını hesab etmək olar.

Bu baxımdan Karl Marksın fikrincə, cəmiyyətin

sosial inkişafında mühüm faktor kimi cəmiy-

yətin məhsuldar qüvvələrinin dəyişilməsi sosial

inqilaba, istehsal üsulunun, ümumilikdə isə

cəmiyyətin dəyişilməsinə səbəb olur. Marksa

görə, bu tip inqilablar “tarixin lokomotivləridir”,

cəmiyyəti yeniləşdirir, inkişafını sürətləndirir.

[1, 44] Cəmiyyətdə baş verən dəyişikliklər

cəmiyyətin yenidən formalaşmasına, dəyi-

şilməsinə və son nöqtədə əvvəlkindən daha

fərqli struktura sahib olmasına gətirib çıxarır.

Qeyd etmək lazımdır ki, sosioloqlar tərə-

findən subkulturaya dair razılaşdırılmış tərif

yoxdur. Submədəniyyət nəzəriyyəçiləri daha

çox subkultural qrupları araşdırdıqları və sosio-

loji sapma nəzəriyyələrini submədəniyyət çər-

çivəsinə daxil etdikləri üçün subkulturaların təri-

fini genişləndirməyə və dəyişməyə davam

edirlər. Beləliklə, subkulturanın tərifi müba-

hisəlidir. Bəzi nəzəriyyəçilər hətta bu konsepsi-

yanın öz faydalılığını geridə qoyduğuna inanır-

lar. Bununla belə, subkulturalar və subkulturo-

loji nəzəriyyənin giriş anlayışı üçün işlək tərif la-

zımdır. Beləliklə, aşağıda göstərilən subkultura-

ların xüsusiyyətləri ən görkəmli subkultural

alimlərin konsepsiyalarını və nəzəriyyələrini

özündə cəmləşdirir. [3] Subkulturalar dominant

mədəniyyətlər kimi təbəqələşmə sistemlərini ya-

radırlar. Subkulturaların təbəqələşmə sistemi

qrup daxilində davamlı dəyişən kollektiv dəyər-

lərə əsaslanır. Dominant mədəniyyətlər kimi,

subkulturalar da təbəqələşməni mədəni kapital,

simvolik kapital və orijinallığa əsaslanır.

Mədəni kapital fərdin subkulturanın norma və

təcrübələrinə necə əməl etməsinə əsaslanır, sim-

volik kapital fərdin subkulturadakı statusuna

əsaslanan hörmət və qanunilikdir. Bununla belə,

R. M. ŞƏFİBƏYLİ

Gənclər subkulturasının formalaşması və

inkişafı

orijinallıq, fərdlərin subkulturanın bir hissəsi ol-

maq üçün ardıcıl olaraq yerinə yetirməli olduğu

sosial quruluşdur. Stratifikasiya sisteminin və

həqiqiliyin əlavə komponenti subkulturanın ixti-

saslaşdırılmış lüğətidir. İxtisaslaşmış lüğət

subkulturada olanlarla olmayanlar arasında bö-

lünməni göstərir, müəyyən sözlər və ifadələr

subkulturanın hamısı və ya kiçik bir hissəsi

tərəfindən başa düşülür. Beləliklə, ixtisaslaşdı-

rılmış submədəniyyət lüğəti fərdlərin nə qədər

subkulturanın bir hissəsi olduğunu nümayiş et-

dirir və subkulturanın daxili iyerarxiyasına əlavə

edir. [3]

Subkultura, bir mədəniyyət daxilində özünü

mənsub olduğu ana mədəniyyətdən fərqlən-

dirən, çox vaxt bəzi əsas prinsipləri qoruyan in-

sanlar qrupudur.

Subkulturalar mədəni, siyasi və cinsi məsə-

lələrlə bağlı öz norma və dəyərlərini inkişaf et-

dirir. Subkulturalar cəmiyyətin bir hissəsi olub,

özünə məxsus xüsusiyyətləri ehtiva edir.

Submədəniyyət çoxluğun mədəniyyətindən

öz dəyərlər sistemi, danışıq jarqonu, davranış

mədəniyyəti və geyimi ilə fərqlənməyə çalışır.

Milli, demoqrafik, ixtisas, coğrafi və digər əsas-

lar üzrə formalaşan submədəniyyətləri təsnif

edirlər. Ən diqqət çəkən isə gənclərə xas olan

submədəniyyətdir.

Submədəniyyət nəzəriyyəsi ilk dəfə 1920-ci

illərdə Çikaqo Məktəbində sosiologiya alimləri

tərəfindən hazırlanmışdır. Çikaqo Məktəbi devi-

ant davranışın mövcudluğunu araşdırmağa baş-

ladı və yaranan fərqi cəmiyyətdəki sosial prob-

lemlərin məhsulu kimi müzakirə etdi. Birmin-

gem Məktəbi fərdlərin subkulturalar adlanan

kollektiv yayınma formalarında iştirak edən

qruplara qoşulma yollarını araşdıraraq subkultu-

roloji nəzəriyyəyə əlavə etdi. Müasir nəzəriy-

yəçilər üçün konsepsiyanın özü mübahisəlidir və

bəziləri subkulturanın artıq kollektiv fəaliy-

yətləri təsvir etmədiyini irəli sürən “post-subkul-

tura” perspektivi ilə uyğunlaşır. Sosioloqlar

subkulturaların niyə formalaşdığını, subkultu-

ristlərin nə üçün deviant qrup davranışı ilə

məşğul olmağı seçdiklərini və bütövlükdə

cəmiyyət haqqında hansı subkultural fəaliyyətin

bizə məlumat verə biləcəyini öyrənmək üçün

subkulturaları öyrənməyə davam edirlər. [3] Çi-

kaqo Məktəbi, tədqiqatlarına etnoqrafik və em-

pirik yanaşmaya böyük diqqət yetirməklə, ya-

yınma çərçivəsindən istifadə edərək subkultura-

ları müəyyən etdi. Çikaqo Məktəbindən ortaya

çıxan töhfələrin əksəriyyəti immiqrantlara, afro-

amerikalılara və yoxsul işçi sinfinə yönəlmiş

tədqiqatlarla müəyyən qrupların niyə cinayət və

ya deviant davranışa daha çox meylli olduğu su-

alına yönəldilmişdir. Bundan əlavə, Çikaqo

Məktəbinin nəzəriyyəçiləri deviantlığı sosial in-

teraksionizm kontekstində təhlil etdilər və

beləliklə deviant subkultural, yəni dəstə iştira-

kını zəif fərdi seçimlər, əxlaqi uğursuzluqlar və

ya psixoloji pozğunluqlar kimi fərdi şəxsiyyət

xüsusiyyətləri və genetikası deyil, sosial və eko-

loji problemlərin nəticəsi kimi qeyd etdirlər. [3]

1922-ci ildə Çikaqo Məktəbindən Robert

Park və Ernest Burgess sosial həyatı bioloji

orqanizmlərlə müqayisə edən “insan ekologi-

yası” nəzəriyyəsini inkişaf etdirdilər. Onlar iddia

edirdilər ki, sosial qruplar və institutlar bütöv-

lükdə sosial qrupun sabitliyi üçün birlikdə

fəaliyyət göstərirlər. Münaqişə, dəyişiklik və

rəqabət yarandıqda insanlar yeni şərtlərə uyğun-

laşmağa çalışırlar, nəticədə isə cəmiyyət taraz-

lığa qayıdır. Texnoloji yeniliklər və iqtisadi

dəyişikliklər kimi məsələlər sosial nizamsızlığa

səbəb ola bilər ki, bu da öz növbəsində yayınma

ilə nəticələnə bilər. Məsələn, dəstələr və digər ci-

nayətkar qruplar qanuni resurslara qeyri-qanuni

yollarla daxil olmaq məcburiyyətində olan sosial

gərginlik səbəbindən yaranır. Clifford Shaw və

Henry McKay 1942-ci ildə bu nəzəriyyəni devi-

asiya üçün sosial qeyri-mütəşəkkilləşmə çər-

çivəsini inkişaf etdirərək genişləndirdilər. Onlar

iddia edirdilər ki, yayınma və sosial qeyri-sabit-

lik ilk növbədə coğrafi yerləşmənin nəticəsidir,

çünki yaşayış yerlərində qeyri-sabitlik yüksək

dərəcədə ortaya çıxır. Bundan əlavə, Edwin Sut-

herland və Donald Cressey 1934-cü ildə Çikaqo

Məktəbinin fərdlərin sosial mühitinin onların di-

ferensial assosiasiya nəzəriyyəsi ilə cinayət

törətmə ehtimalına təsir etdiyinə dair təklifini

genişləndirdilər. Diferensial assosiasiyanın əsas

mənası ondan ibarətdir ki, cinayətkar yayınma

üçün üsullar və əsaslandırma, xüsusən də yaxın

dostlardan və ailə üzvlərindən öyrənilir. Belə-

liklə, deviant davranışa meyllər doğuş zamanı

müəyyən edilmir, lakin həmyaşıdların sosial

qrupları normadan daha çox deviant dostlara

keçdikcə zamanla inkişaf edir. [3]

Subkultura iştirakçıları çox vaxt dominant

mədəniyyətə uyğun gəlməyən marginallaşmış

Qərbi Kaspi Universiteti

p-ISSN 2789-4606

Elmi Xəbərlər № 2, 2022

(Humanitar elmlər seriyası)

e-ISSN 2789-4614

şəxslərdən ibarətdir. Hovard Bekerin 1963-cü

ildə etiketləmə nəzəriyyəsində qeyd etdiyi kimi,

dominant sosial qruplar “qrupdaxili”nin paylaşı-

lan dəyərlərinə və normalarına əsaslanan “qrup-

dankənar”ın kim olduğunu müəyyən edir.

“Qrupda” sosial qruplar çox vaxt “xarici

qrup”un hansı dəyərləri və normaları yerinə ye-

tirə bilməyəcəyinə qərar verən dominant

mədəniyyətdir. Bunun əksinə olaraq, “xarici

qrup” “qrupdaxili” ilə eyni resurslara və ya prak-

tikaya malik olmaya bilər və öz növbəsində

“qrupdaxili”nin norma və gözləntilərini qarşı-

laya bilməz və beləliklə də onları dominant

qrupdan kənara çıxara bilər. Bu fərdlər dominant

mədəniyyətin normalarına cavab verə bilmədik-

lərindən və deviant kimi qiymətləndirildiklərinə

görə onlar dominant mədəniyyətdə tam iştirak

etməkdən kənarlaşdırılır. Ortaq marginallaşma,

bir çox subkulturistlərin əsas cəmiyyətdə fərqli

mənşələrə malik olmasına baxmayaraq eyni

“kənar” statusunu paylaşa bilməsi fikri hesab

olunur. [3] Eynilə, subkulturistlər struktur olaraq

marginallaşmaqdan fərqli olaraq öz marginallaş-

malarını “seçə” bilərlər. Məsələn, rok subkultu-

rasında iştirak edən fərdlər məqsədyönlü şəkildə

əsas cəmiyyətin qaşlarını qaldırmaq üçün saçla-

rına mohawk geyə bilərlər.

Cəmiyyət əvvəlcə bu şəxsləri şəxsiyyətləri-

nin müəyyən bir aspektinə görə marginallaşdıra

bilər, lakin onlar saçlarına mohawk geyindikdən

sonra, cəmiyyət onları subkulturada iştiraklarına

və onun deviant üslubuna görə kənarlaşdırır.

Marginallaşma nöqteyi nəzərindən, cinsi az-

lıqlar da özlərini LGBT mədəniyyəti kimi 20-ci

və 21-ci əsrin ən böyük cinsi subkulturası hesab

edirlər.

Bununla bərabər subkultura anlayışı keçən

əsrdə fərqli baxışlarla da təhlil olunaraq ilkin an-

layışından uzaqlaşdırılmışdır. Bu baxımdan sub-

mədəniyyət anlayışı müxtəlif transformasiyalara

məruz qalaraq bir çox spesifik növləri də forma-

laşmışdır. [2]

Sosioloq Qeri Alan Fayn və Şeril Klaynma-

nın 1979-cu ildəki tədqiqatı göstərdi ki, subkul-

tur elə bir qrupdur ki, qrupdaxili dəyərləri, nor-

maları, davranışları qəbul etmək potensialı olan

üzvləri təhrik etməyə xidmət edir.

1940-cı illərdə ilk dəfə Amerikada Çikaqo

məktəbində gənclərin müxtəlif davranışları,

psixoloji vəziyyətləri, sosial həyatda özlərini

idarəetmə formalarının təhlili olaraq submədə-

niyyət anlayışı formalaşmağa başlanmışdır. Bu-

rada gənclərin kriminal vəziyyətlərə düçar ol-

ması, sosial həyata dezadaptasiyası, uyğunlaşa

bilməməsi kimi hallar müşahidə olunmuş və bu

kimi halları gənclərin formalaşdırdığı və ya on-

lar arasında yaranan mini mədəniyyət kimi izah

edirlər. Bu yeni mədəniyyət növü digərlərindən

çox fərqləndiyi üçün tədqiqatçıların diqqətini

çəkməyə başlamışdır. [2] Bu baxımdan Ameri-

kada başlayan ilk tədqiqatları nəzərə alsaq, bunu

submədəniyyətin ilk yarandığı və formalaşmağa

başladığı dövr hesab etmək olar.

1940-cı illərin sonlarından başlayaraq 1960-

cı illərədək subkultura anlayışının tədqiq olun-

ması geniş vüsət almışdı. Tədqiqat artıq sadəcə

Amerikada deyil, həmçinin Böyük Britaniya və

Kanadada da başlamışdı. Tədqiqatçılar artıq

gənclərin sadəcə kriminal qruplarını deyil, ümu-

milikdə sosial həyatdakı gəncləri tədqiq etməyə

başlamışdılar. Həmin dövrdə dünyada texnoloji

inkişaf, yeni dəyərlərin, ideologiyaların forma-

laşdığı bir sosial mühitdə artıq gənclərdə liberal

düşüncə tərzi meydana çıxmış, onlar daha

sərbəst yaşamaq, maddi və mənəvi olaraq vali-

deynlərindən azad olmaq, mənəvi və müha-

fizəkar fikirlərdən qurtulmaq istəyirdilər. Bu

kimi hallar gənclər arasında yeni bir submədə-

niyyətin formalaşmasını göstərirdi. Bu dövrü

submədəniyyətin formalaşmasının ikinci mərhə-

ləsi hesab etmək olar. Bu mərhələdə Mod, Rud-

boy, Tedi-boy və s. adlı submədəniyyət forma-

ları meydana çıxmışdır, hansı ki, bu mədəniyyət

nümunələri cəmiyyətin daha kasıb təbəqəsinin

nümayəndələrini birləşdirən yeniyetmə gənclə-

rin olduğu və özlərini daha yüksək elit təbəqəyə

mənsub gənclərin həyat tərzlərinə oxşatmağa ça-

lışırdılar.

Submədəniyyət fenomeninin formalaşması-

nın üçüncü mərhələsi kimi 1960-cı illərin sonla-

rından başlayan tədqiqatlar və araşdırmalar

göstərir ki, bu mərhələ digərlərindən olduqca

çox fərqlənir. Bu dövrdə submədəniyyət feno-

meni ilə yanaşı, əks mədəniyyət anlayışı da mey-

dana çıxmağa başlamışdır. [2] Əksmədəniyyət

anlayışının nümayəndələri digərlərindən fərqli

olaraq hakim mədəniyyət növlərinə qarşı etiraz

edir, ictimai-siyasi ideologiyaları müdafiə

edirdi. Əksmədəniyyət anlayışını ilk dəfə elmi

ədəbiyyata 1960-cı ildə amerikalı sosioloq Con

R. M. ŞƏFİBƏYLİ

Gənclər subkulturasının formalaşması və

inkişafı

Milton Yinqer “Əksmədəniyyət və submədəniy-

yət” adlı məqaləsində gətirmişdir. Bu məqalə-

sində əksmədəniyyət fenomenini izah edərkən

dominant və hakim mövqe tutan dəyərlərə etiraz

edən, onları inkar edən gənclər haqqında yazırdı.

1960-cı illərdən başlayaraq Pank, Hipi, Qot,

Emo və s. adlı müxtəlif submədəniyyət növü

kimi əksmədəniyyət növləri yaranmağa başla-

mışdır. Bu mədəniyyət növləri öz geyim tərzi,

həyata baxış bucağı, yaşam tərzi və üsyankar

davranışları ilə həmin dövrün yeniyetmələrinə

böyük təsir etmiş, bir çoxlarını da öz qruplarına

daxil edə bilmişdilər.

1980-cı illərdən başlayaraq bir çox tədqiqat-

çılar artıq submədəniyyət anlayışının yeni döv-

rün tələblərinə uyğun olmadığını və yeni feno-

menin yaranmasının labüd olduğunu iddia

etməyə başladılar və nəticə olaraq 1990-cı

illərdən başlayaraq submədəniyyətin dördüncü

inkişaf mərhələsi formalaşdı və bu mərhələdə

postsubmədəniyyət anlayışı meydan çıxdı. [9]

Bu fenomenin izahından göstərilir ki, artıq

gənclərin submədəniyyətində və yaxud da qrup-

larında stabillik, sərhəd anlayışı yoxdur.

Bütün bu deyilənlər yeniyetmə gənclərin

dünyaya baxışının və həyat tərzinin formalaşma-

sına, bir müddət sonra isə dəyişilməsinə, bu

nöqteyi nəzərdən baxıldıqda isə submədəniyyət

fenomeninin geniş vüsət almasına, inkişaf dina-

mikasının sürətlənməsinə gətirib çıxarmışdır.

Fil Koen 1970-ci illərin əvvəllərində sub-

mədəniyyət və gənclərin cəmiyyətdə formalaş-

masının qarşılıqlı əlaqəsini aşkara çıxarmaq

üçün Şərqi London gənclərini tədqiq etməyə

başladı. O, iki fərqli gənc subkulturasının öz ic-

malarında baş verən dəyişikliklərə necə reaksiya

verdiyini müəyyən etmək üçün konteksti daha

geniş araşdırmağa başladı. O, Mod reaksiyasının

yeni zənginlik ideologiyasına qarşı olduğunu

irəli sürdü. Onlar göstərmək istəyirdilər ki, pul-

ları var və onu necə xərcləməyi bilirlər. Bunun

əksinə olaraq, skinhedlər daha ənənəvi işçi sinfi

icmasına nəzər saldılar. Hər nəsil iş tapmağa ça-

lışır və ya işsizliyə uyğunlaşır. Lakin 1920-ci

illərdə sonrakı onilliklərdən çox fərqli iqtisadi

şərait var idi. Cohen iddia edirdi ki, gənclər öz

xüsusi şəraitləri ilə mübarizə aparmaq və

cəmiyyətin hakim dəyərlərinə müqavimət

göstərmək vasitəsi kimi mədəni üslub inkişaf et-

dirirlər. Bu, fəhlə sinfi gənclərini sinfi müba-

rizənin standart daşıyıcıları kimi ortaya qoyur.

Gəncliyin cəmiyyəti dəyişdirmək üçün edə

biləcəyi real mənada çox az şey var, lakin

müqavimət üslub vasitəsilə göstərilə bilən sub-

yektiv məmnunluq təklif edir: geyim, saç dü-

zümü, musiqi və müxtəlif gənclik mədəniy-

yətlərinin dili. Koen iddia edirdi ki, bu üslublar

mənasız deyil, məna baxımından dərin qatlardır.

Bu, marksizmin strukturalizmini Etiketləmə

Nəzəriyyəsi ilə sintez edən Marksist Subkultural

Nəzəriyyənin tətbiqidir. Bu yanaşma Birmin-

gem Universitetində Müasir Mədəniyyət Araş-

dırmaları Mərkəzinin yanaşmasına uyğun gəlir-

di. Bu yanaşma gənclik mədəniyyətinin məzmu-

nuna və sinif mənşəyinin yaratdığı fərqlərə

diqqət yetirir. Belə bir fikir irəli sürülürdü ki, ka-

pitalist cəmiyyəti cəmiyyətin mədəni dəyərlə-

rindən öz mənfəətləri üçün istifadə edərək hege-

monluğa nail olmağa çalışır. Böyüklərin

hökmranlığı ipoteka, kredit kartları və ailə

öhdəlikləri sistemi vasitəsilə həyata keçirilir və

onlar kapitalizmin nisbi təhlükəsizliyini qəbul

etməyə şirnikləndirilir. Lakin gənclər ailə üçün

uzunmüddətli öhdəlikdən və ya məsuliyyətdən

nisbətən azaddırlar və çoxlu işsizlərlə gənclər

hegemonluğun strukturunda ən zəif nöqtədir.

[10]

Submədəniyyət anlayışı və onun inkişaf dina-

mikası Azərbaycandan da yan keçməmişdir.

Ötən əsrin yeniyetmə gənclərində bu anlayışın

təzahür xüsusiyyətləri də özünü biruzə vermiş-

dir. Azərbaycanda 20-ci və 21-ci əsrin gəncləri-

nin davranış tərzinə sosial-psixoloji aspektdən

nəzər salsaq, görərik ki, digər dünya ölkələrində

də olduğu kimi ölkəmizdə də texnologiyanın in-

kişafı ilə əlaqədar olaraq gənclərin davranış

tərzi, dünyaya baxış dərəcəsi kəskin surətdə

fərqlənməyə başlayıb. Bu fərq gənclərin hazırkı

cəmiyyətdə özlərini necə qəbul etdikləri və

gələcəyə necə baxdığı ilə əlaqəli qarşılıqlı

əlaqədə olub, müxtəlif kateqoriyalar üzrə forma-

laşmağa başlamışdır. Bu da Azərbaycan

gənclərinin müasir cəmiyyətin, dünyada gedən

sosial-psixoloji proseslərin təsirindən kənar ol-

madığını və bu təsirdən asılı olaraq müəyyən

formada öz fərdiyyət anlayışını dərk etməyə ça-

lışdığını göstərir.

Bir çox dünya ölkələrindən fərqli olaraq

gənclər və gənc nəslin nümayəndələri Azərbay-

can dövlətinin əsas demoqrafik kateqoriyaların-

dan biri hesab olunur və gənclərin dövlətimizin

gələcək siyasət prioritetində aparıcı rol oynayır.

Qərbi Kaspi Universiteti

p-ISSN 2789-4606

Elmi Xəbərlər № 2, 2022

(Humanitar elmlər seriyası)

e-ISSN 2789-4614

Azərbaycanda demoqrafik göstəricilərin mü-

hüm faktorlarından biri də gənclərdir. Sosial-de-

moqrafik qrup kimi gənclər əsasən yaş xüsu-

siyyətlərinə və göstəricilərinə görə digərlərindən

fərqlənirlər. Azərbaycanda 16-30 yaş arası in-

sanlar gənc hesab olunur. Bununla yanaşı Azər-

baycan Respublikasının “Gənclər siyasəti

haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanu-

nuna dəyişikliklər və əlavələr edilməsi haq-

qında” 5 may 2007-ci il tarixli Qanuna əsasən

Azərbaycanda gənclər 14-29 yaşlarında hesab

edilir. [5, 132] Bu baxımdan da Azərbaycanda

son dövrlərdə gənclərin sayı xeyli dərəcədə art-

mışdır. Gənc və güclü dövlət olaraq Azərbaycan

əhalisinin mühüm hissəsinin gənclərdən təşkil

olunması bu dövlətin perspektivdə iqtisadi

baxımdan güclü göstəricilərə sahib olacağını əks

etdirir.

Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin

2012-ci il 29 dekabr tarixli 800 nömrəli Fərmanı

ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan 2020: Gələcəyə

baxış” İnkişaf Konsepsiyasının 7.3-cü bəndində

nəzərdə tutulan silsilə tədbirlər ölkədə demoqra-

fiya və əhali sakinliyinin inkişafına xidmət edir.

Bununla bağlı olaraq, “Azərbaycan Respublika-

sının demoqrafiya və əhali sakinliyinin inkişafı

sahəsində Dövlət Proqramı”nın (2014-2015) la-

yihəsi hazırlanmışdır. [ 5, 152 ] Bu inkişaf kon-

sepsiyası və layihə proqramları Azərbaycan

dövlətinin xalqa və əsasən də gənc nəslə göstər-

diyi diqqət və qayğının təzahürü hesab olunur.

Ölkə əhalisinin 23,6 faizini təşkil edən gənclərə

dövlət qayğısı kimi 2002-ci ildə qəbul edilmiş

“Gənclər siyasəti haqqında” Azərbaycan Res-

publikasının Qanunu, 2005, 2011 və 2017-ci

illərdə “Azərbaycan gəncliyi Dövlət

Proqram”ları, 2015-ci ildə isə “2015–2025-ci

illərdə Azərbaycan gənclərinin İnkişaf Strategi-

yası” nı göstərmək olar. Qəbul olunan və yerinə

yetirilən proqram, layihələrdən bütün ölkə gənc-

ləri səmərəli istifadə edirlər.

Dövlətin gənclərə və gənclərin problemlərinə

biganə qalmadığının sübütü olaraq hər il Dövlət

Statistika Komitəsi “Azərbaycan gəncləri” adlı

statistik məcmuə hazırlayır və nəşr edir.

Nəticə

Bu məcmuədə “Demoqrafik göstəricilər”,

“Sağlamlığın qorunması”, “Təhsil və elm”,

“Məşğulluq və işsizlik”, “Asudə vaxt”, “Gənc

ailələrdən ibarət olan ev təsərrüfatları, gənclərin

miqrasiyası və gün ərzində orta vaxt sərfi” və

“Hüquqpozmalar”və s. kimi bölmələrdə gənclər

haqqında məlumat verilir. [6] Bütün bunlar bir

daha sübut edir ki, Azərbaycan Respublikası

gənc nəslə və onların formalaşdıra biləcəyi

mədəniyyət növlərinə daima dəstək və qayğısını

hiss etdirəcəkdir.

ƏDƏBİYYAT SİYAHISI:

1. Vahidov F., Ağayev T. Sosiologiya.

Bakı, Təknur, 2008, s.333

2. https://bakuresearchinsti-

tute.org/az/subm%C9%99d%C9%99niyy%C9

%99tl%C9%99rin-

dovrl%C9%99sm%C9%99si/

3. https://en.wikipedia.org/wiki/Subcultu-

ral_theory

4. https://haenfler.sites.grinnell.edu/sub-

cultural-theory-and-theorists/what-is-a-subcul-

ture/

5. Həsənov R., Sosial siyasət. Bakı, Av-

ropa, 2016, s.310

6. . https://www.stat.gov.az/source/de-

moqraphy/ay/

Рубаба Мубариз кызы ШАФИБЕЙЛИ

Докторант кафедры социологии БГУ

ФОРМИРОВАНИЕ И РАЗВИТИЕ МОЛОДЕЖНОЙ СУБКУЛЬТУРЫ

Резюме: В этой статье я изучила формирование и развитие молодежной субкультуры. Понятие

субкультуры, которое начало формироваться в ХХ веке и возникло в результате молодежных

коллективизаций, с тех пор находится в центре внимания многих исследователей. Это понятие

происходит от латинских слов суб и культура. С этой точки зрения субкультура означает

внутрикультурное, межкультурное.

Люди, составляющие субкультуру, принадлежат к разным группам общества, отличаются от других

членов общества по полу, возрасту, этническому составу, художественным вкусам, стилю одежды и

R. M. ŞƏFİBƏYLİ

Gənclər subkulturasının formalaşması və

inkişafı

образу жизни и объединяются под субкультурой. Учитывая все это, субкультуру можно

охарактеризовать как дополнительную форму культуры, состоящую из молодежи со своими

моральными ценностями, нормами, образом жизни и образом мышления.

Ключевые слова: субкультура, социальная жизнь, социальные нормы, молодежная политика

Rubaba Mubariz SHAFİBAYLİ

Doctoral student of the Sociology Department, BSU

FORMATION AND DEVELOPMENT OF YOUTH SUBCULTURE

Summury: In this article, I have analyzed the formation and development of the youth subculture. The concept

of subculture, which began to form in the 20th century and emerged from youth collectivizations, has been the

focus of many researchers since that time. This concept comes from the Latin words sub and culture. From

this point of view, subculture means intra-cultural, inter-cultural.

The people forming subculture belong to a different group of society, differ from other members of the society

in terms of gender, age, ethnic composition, artistic tastes, clothing style and lifestyle, and unite under the

subculture. Considering all this, subculture can be described as an additional form of culture consisting of

young people with their own moral values, norms, way of life and way of thinking.

Keywords: subculture, social life, social norms, youth policy.

Daxil olub: 11.08.2022