Qərbi Kaspi Universiteti

p-ISSN 2789-4606

Elmi Xəbərlər № 2, 2022

(Humanitar elmlər seriyası)

e-ISSN 2789-4614

Şəms Əfqan qızı UMUDOVA

Qərbi Kaspi Universitetinin Doktorantı

E-mail: Shems.umudova96@mail.ru

MİLAN KUNDERANIN “HƏYAT BAŞQA YERDƏDİR” ROMANINDA YAŞAM YOXSA

YAZI MƏSƏLƏSİ

Xülasə: Məqalə Milan Kunderanın romanlarından biri olan “Həyat başqa yerdədir” romanında əsas mövzu

olan yaşam, yoxsa yazı məsələsinə həsr edilmişdir. Bu məqalədə həyatda əsas mövzunun yaşam yoxsa yazı

olması barədə danışılır. Bu məsələ, xüsusilə Milan Kundera yaradıcılığında diqqətli şəkildə analiz olunur.

Yaşam məsələsi Milan Kundera yaradıcılığında əsəs mövzu hesab olunur. Yaradıcılığında varlıq, insan

hissləri, azadlığı və daxili mənliyi ön plandadır. Bu məqalədə ekzistensializmə də geniş yer verilmişdir.

Kunderanı XXI əsrin son ekzistensialisti də hesab etmək olar. Kunderanın ekzistensialist fəlsəfəsi onun

müxtəlif baxış prizmaları və bu əsərində təzahürü əsas yer alan mövzulardan biridir. Məqalənin məqsədi onun

ekzistensialist görüşlərini ortaya çıxarmaq və yaradıcılığına yeni bir baxış yaratmaqdır. Çexiya və Fransa

ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi hesab olunan Kunderanın “Həyat başqa yerdədir” romanından sitatlar

gətirərək ekzistensialist fəlsəfənin ümumi mənzərəsi yaradılır və müasir tələblər səviyyəsində təhlil edilir.

Məqalədə irəli sürülən əsas ideya Dünya ədəbiyyatında, dünya ekzistensializmində Milan Kunderanın

danılmaz rolunu bir daha göstərməkdir. Bundan əlavə Milan Kunderanın yaradıcılığı müasir dünya

ədəbiyyatının ən önəmli hadisələrindən hesab olunur.

Açar sözlər: Milan Kundera, yaşam, ekzistensializm, sənət.

UOT: 82-31

DOI: 10.54414/dnfo9128

Giriş

“Həyat başqa yerdədir” (Život je jinde) Milan

Kunderanın 1969-cu ildə Çex dilində nəşr

etdirdiyi bir romandır. Fransızca tərcümə 1973-

cü ildə Éditions Gallimard tərəfindən edildı. Elə

həmin il Xarici Medici Mükafatını aldı. Kunde-

ranın lirika konsepsiyasına görə, biliyin həmişə

şübhə doğurduğu, dünyanın şansından və qeyri-

müəyyənliyindən, insanın qeyri-kamilliyindən

qaça bilməyəcəyimizlə bütün təsdiq, bütün inam

kifayət deyil və qeyri-müəyyəndir. [5 s 1]. Hər

zaman haqlı olduğuna inansa da, özünü sorğu-

sual edə bilməyən Jaromil bu həqiqəti inkar edir.

"Həyat başqa yerdədir" tarixi kontekstində

lirizm, digər şeylər arasında, Jaromil kimi, siyasi

və siyasi cəhətdən əl çəkmək istəmədikləri üçün

kommunist rejimin qüsurlarını görməkdən

imtina edən bu insanlar vasitəsilə özünü göstərə

bilən, inandıqları sosial idealdır. Lakin lirika

bəşəriyyətin bir xüsusiyyətidir və bu səbəbdən

bir dövr və ya bir nəsil üçün müstəsna hesab

edilə bilməz. Bu romanda yeni dünyaya rast

gəlirik, ancaq öz tərəfindən zarafat etməyi

bilməyən və zarafat etmək istəməyən bir gəncin

nümunəvi taleyi ilə daxil oluruq: Jaromil bir

şairdir və eləcə də ciddiliyə və ləyaqətə xəsarət

yetirmir. O, Rimbauddur. Doğrusu, dünyaya

intiqam aləti kimi qəbul edilən bu qəddar və acı

ananın uşaqlıqdan uydurduğu bir şair kimi

çağırışında kortəbii bir şey yoxdur. Milan

Kundera Jaromil və anasının davranışını açmağa

çox çalışdığı üçün bu kitabda bu istisna deyil.

Qeyd etmək lazımdır ki, Milan Kundera

1970-ci ildə Kommunist Partiyasından qovul-

duqdan sonra 1975-ci ildə Çexoslovakiyanı tərk

edərək Fransaya yola düşdü [11 s3]. Kundera

tez-tez o dövrdə hökm sürən Kommunist

rejimini çox tənqid edir və bu, kitablarında və

xüsusən də bu kitabda əks olunur. 1973-cü ildə

yazılmışdır. Müəllif əvvəlcə bu romanı Lirik

Çağ adlandırmaq niyyətində idi. Kunderaya görə

lirik yaş gənclikdir və bu roman hər şeydən

əvvəl yeniyetməlik dastanıdır; müqəddəs dəyər-

ləri: uşaqlıq, analıq, inqilab və hətta şeirlə incə

aşındıran ironik bir dastan. Jaromil əslində

şairdir. Anası onu şair etdi və (məcazi olaraq)

sevgi yatağına və (sözün həqiqi mənasında)

ölüm yatağına müşayiət edir. Gülməli və

toxunan bir xarakter, qorxunc və tamamilə

günahsız ("qanlı gülüşü ilə məsumluq!") Jaromil

eyni zamanda əsl şairdir. Sürünən deyil,

Rimbauddur. Rimbaud, kommunist inqilabının

tələsinə düşdü, kədərli bir cazibəyə qapıldı.[1]

Ş. Ə. UMUDOVA

Milan Kunderanın “həyat başqa yerdədir”

romanında yaşam yoxsa yazı məsələsi

Əsas mətn

Yaşam

“Həyat Başqa bir yerdədir” (Çex: Život je

jinde), Milan Kunderanın 1969-cu ildə bitirdiyi

Çex dilli bir romandır. 1973-cü ildə Fransız

dilində nəşr edilmişdir (La vie est ailleurs).

“Həyat başqa yerdədir” romanı II Dünya

Müharibəsindən əvvəl və sonrasında Çexos-

lovakiyada yaşayan və həyatını şeirə həsr edən

bir xarakter olan Jaromilin hekayəsini izah edir.

Jaromilin anası Jaromil'in atasını bir ailə

qurmağa məcbur edir. Uşaq olan Jaromil anası

ilə yaşayır: atası nadir hallarda evdədir;

müharibə zamanı bir yəhudi qadına aşiq olduğu

üçün bir toplama düşərgəsində öldü. Jaromilin

anası oğlunu gənc bir rəssama təqdim edir və

ona rəsmləri göstərir: köpək başlı fiqurlar.

Rəssam onu aldadır, məsləhət və kitablar verir;

beləliklə, o, sürrealizmin poetik və bədii

hərəkatına başlayır [1 s 126]. Ana, bəzi romantik

münasibətlər qurduğu rəssama aşiq olur [3].

Ancaq bu sevgini qurban verir. Jaromil böyüyür

və qızlarla görüşməyə gəlir. Əvvəlcə bir siyasi

görüş zamanı qarşılaşdığı gənc bir tələbəyə aşiq

olur, ancaq sevgisi tamamilə platonik qalır,

çünki onunla yatmağa cəsarət etmir. Özünü

təmiz tutmaq üçün mastürbasyon etməkdən belə

imtina edir. Yalnız bir dəfə onunla yatmaq üçün

real bir fürsət olur, ancaq qızın niyyətlərini səhv

saldığına görə planında uğursuz olur. Şoka

düşmüş və ehtiyatlı davranmadan imtina edir.

Onların münasibətləri tədricən ölür və sona

çatır. İkinci həqiqi rəfiqəsi qırmızı saçlı və

demək olar ki, çirkindir. Bir baqqalda işləyir və

Jaromil əvvəlcə onu görmür. Onunla birlikdə

bakirəliyini itirir. Orta məktəbi bitirdikdən sonra

siyasi təhsillər üçün liseyə yazılır, amma

getdikcə daha çox sadiq ayələr yazmağa davam

edir. (1 s 53). Müəyyən bir uğur qazanmağı

bacarır: sosialist realizm şairi olur. Gənc bir

rejissor onun şərəfinə bir film hazırlayır.

Jaromilin anası, rejissorun ortağı olur, əslində

Jaromilin yanında heç bir qadına dəstək olmur.

Ana sevgisi mütləqdir.Əsas qəhrəmanlar Jaro-

mil, anası, qırmızıbaş, rəssam, qapıçı oğlu.

Jaromil roman boyu bir şair kimi həyatını

yaşayır. Həm də siyasətlə məşğuldur; ona görə

sənət və siyasət mübahisələrinə səbəb olur.

Xavier xəyallarının övladıdır: onun kimi çılğın

sevgilər yaşayan bir gəncdir. Jaromilin anası

oğlunun həyatında hər yerdə mövcuddur.

Paltarını seçir və s. Bütün şəxsi həyatını bilmək

istəyir. Roman boyunca varlığı oğlunu boğur.

Yazıçı tərəfindən ona "şairin anası" da deyilir.

Qırmızı bir supermarketdə bir kassirdir; çox

təvazökar bir fondan gəlir. Müəllif əvvəlcə bu

romana lirik yaş adı qoymağı düşünmüşdü.

Kunderaya görə lirik yaş, gənclikdir və bu

roman hər şeydən əvvəl yeniyetməlik eposudur;

tabu dəyərlərini həssaslıqla aşındıran ironik

epik: Uşaqlıq, Analıq, İnqilab və hətta - Şeir.

Doğrudan da, Jaromil bir şairdir. Onu şair edən

və onu (maddi baxımdan) sevgi yataqlarına və

(maddi cəhətdən) ölüm yatağına qədər müşayiət

edən anası idi. Dəhşətli və tamamilə günahsız

("qanlı təbəssümü ilə məsumluq!") Gülünc və

təsirli bir xarakter, eyni zamanda əsl şairdir. O,

əclaf deyil, Rimbauddur. Rimbaud kommunist

inqilabında tələyə düşdü, qara bir farsın tələsinə

düşdü. Kundera haqqında danışanda hər zaman

özümə təkrar edirəm, lakin onun obrazlarını

diqqətlə təhlil etməsi mənim üçün başqa

müəlliflərdə tapdığımı xatırlamadığım əsl bir

gücdür. Beləliklə hekayələrinə bütöv bir psi-

xoloji və dərin bir ölçü gətirir, bunu çox

qiymətləndirirəm. [1 s 93]

Rəssam Jaromilin təşəbbüskarıdır; üstəlik bir

model, Jaromil artıq nə rol oynayacağını bil-

mədiyi zaman. Təmizlikçi oğlu polisə qoşulur.

Onunla dostluq münasibətlərini qoruyarkən

Jaromil-ə heyran olmaqdan heç vaxt vaz keçmir.

Digər tərəfdən, o, həyatında uğur qazanır -

Jaromilin müşahidə etdiyi kimi..Bu müddət həm

də xarici dünya biliklərindən üstün olan "mən"

in, şəxsi duyğuların, subyektivliyin, istəklərin

ifadə edilməsini təyin edir. Bu münasibət demək

olar ki, Jaromilin və ümumiyyətlə ergenin

Kunderaya görə xarakterik xüsusiyyətləri olan

müəyyən bir narsisizmi və müəyyən bir

eqosentrikliyi nəzərdə tutur [4]. Kommunizmdə

hiss etdiyi kor inam xaricində idealı reallıqdan

ayırmaqdan imtina edərkən, Jaromilin lirik

xarakteri, ictimai və romantik münasibətlərində,

düşüncələrini və inanclarını, eləcə də şeirlərində

şübhə edə bilməməsində özünü göstərir. [9 s5].

Jaromil atasını heç tanımamış, rəssamda cavan

oğlanın gözündə bilik və həqiqəti təmsil edən bir

kişi modeli tapacaqdır. Bu adam öz kumiri kimi

davranmağa başlayacaq şagirdin davranışına

əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərəcəkdir.

Jaromil, virility ilə bağlı müəyyən bir kompleksi

doldurmağa çalışacaq - həqiqətən qadın kimi bir

Qərbi Kaspi Universiteti

p-ISSN 2789-4606

Elmi Xəbərlər № 2, 2022

(Humanitar elmlər seriyası)

e-ISSN 2789-4614

üzə sahibdir və həmişə onu narahat edən anasını

görür - onun şişirdilmiş ehtiyacı sayəsində

natiqlik mübahisələri zamanı üstün olmaq , ən

güclü olmaq. Xalq qarşısında çıxış etmək, gənc

adam üçün yeganə məqsədi bu fəaliyyətin ona

nail olmasına imkan verdiyi diqqət və tanınma

və nəzarət hissi, güc, ağıl və inam ciddiliyinin

onda oyandığını anlamaq olan bir rəqabətə

çevrilir. Buna görə də öz nöqteyi-nəzərini heç

bir şəkildə dəyişdirmək istəmədən müdafiə et-

mək üçün ən güclü dəlilləri tapmağa çalışır.

Mübahisələr zamanı hər birinin rəyi onun

əmlakından biri kimi qəbul edildiyi monoloqlar

müharibəsinin şahidi oluruq, bu itki yoxsulluqla

bərabər olacaqdır. Bu mübadilə zamanı Jaro-

milin (və digər personajların) inancına verdiyi

ciddilik, həqiqətə sahib olmağın qarşısında əmin

olduğuna dəlalət edir. Bu anda şübhə, qeyri-

müəyyənlik və sorğu-sual üçün yer yoxdur. II

Dünya Müharibəsində Çexoslovakiyada Jaromil

çox erkən şeirə həvəs göstərən bir uşaq idi [14

s2]. Atasını çox az tanıdığından, daha çox ona

qayğı göstərən və ayaq üstə durmasına imkan

verməyən anası tərəfindən tərbiyə olunur.

Jaromil, əsla azad olmayacağı bir dünyada

böyüyəcək, bu da başqaları ilə və xüsusən də

qadınlarla münasibətini çox şərtləndirəcəkdir.

Jaromil'in özünü azad etməyə və böyük bir şair

olmağa çalışacağı kommunist inqilabın fonunda

hadisələr baş verir. Şagirdlər Sorbonna divar-

larına yazdılar ki, həyat başqa yerdədir. Bəli,

bunu yaxşı bilir, məhz bu səbəbdən Londondan

insanların üsyan etdiyi İrlandiyaya getdi. Adı

Percy Bysshe Shelley, iyirmi yaşındadır, şairdir

və özü ilə real həyata girməsi üçün təhlükəsiz

davranış rolunu oynamalı olan yüzlərlə broşura

və təbliğat aparır.[5]

Daxili mən

Jaromilin narsisizmini və lirikasını əks

etdirən başqa bir element qırmızı ilə romantik

münasibətdir. Sevgilisindən onu sevdiyi üçün

deyil, mübahisələr zamanı olduğu kimi, digə-

rinin sevgisi ilə dəyərləndiyini hiss etmək istəd-

iyi üçün mütləq sevgini tələb edir. Özünü onun

üçün hiss etdiyi sevgi ilə, sevilmək hissi ilə

sevmək istəyir. Hətta qardaşı üçün hiss etdiyi

sevgiyə həsəd aparır, bu zaman sevgilisi üçün

hiss etdiklərindən fərqli bir hisslə qarşılaşır.

Qırmızı saçın ehtiyacları və onun başa düşül-

məsi onu soyuq vəziyyətə gətirir. Ananın oğluna

qarşı göstərdiyi duyğusal etibarsızlığı qeyd

etmək vacibdir. Bu etibarsızlıq tez-tez Jaromilin

sevdiyi (qırmızı saçlı) və ya sevəcəyi ehtimal

olunan (filmin rejissoru) qadınların təsirini

azaltmaq ehtiyacına çevrilir. Beləliklə, ana

özünü bir tərəfdən qırmızılığa qarşı düşmən

göstərəcək, digər tərəfdən filmin rejissoruna o

qədər mürəkkəb olacaq ki, oğlunun sonuncusu

ilə yaxınlaşmasına zərər verə bilsin. Jaromil

ölmək üzrə olarkən, ana, hətta gənc şairin ata-

sının yaratdığı obrazını məhv etmək üçün gələ-

cək, övladının dünyaya gəlməsini heç

istəmədiyini açıqlayacaq. Ananın Jaromil-ə

qarşı apardığı davranış əhəmiyyətli əks-səda do-

ğuracaq: oğul da öz növbəsində yuxarıda

göstərilən narsisizmə əlavə olaraq qırmızı ilə

romantik münasibətlərində böyük bir etibar-

sızlığı göstərəcəkdir. Jaromil üçün ananın

idealizə edilmiş vizionu, həyatda bu baxımdan

son dərəcə ağır olacaqdır [4 s1]. Oğul həqiqətən

olduğu üçün sevilə bilməyəcəyini, ancaq

"olması" üçün sevilə biləcəyinə inandığına

inanan bu şəxsin zülmkar gözləntilərinə cavab

vermək istəyəcəkdir. Jaromilin inkişaf etdirdiyi

narsisist münasibət qismən anası tərəfindən artır.

Romanın mövzuları şair, sevgi - az-çox subli-

masiya olunmuş - sənət və siyasət, ananın oğulla

münasibətidir.

Ümumi bir mövzu ortaya çıxa bilər: azadlıq.

İkinci hissə bizə şairin, demək olar ki, istə-

mədən, sistemə verilən pis vicdanı yaratmaq

üçün vəhşiliyindən (guya yerli, lakin özü uydu-

rulmuş) necə çıxacağını izah edəcək. Özümü

Milan Kunderanın sətirlərinə qərq etdiyimdən

bir müddət keçmişdi (bir sınaq və buna görə də

çox fərqli bir üslubda olan bir görüş istisna

olmaqla). Kunderanın romanları həmişə çox

cəlbedici və narahatdır. İnsanlararası müna-

sibətlərin dəqiq bir müşahidəçisi olan o, per-

sonajlarının ən kiçik davranışlarını parçalayır və

beləliklə hər birinin öz qüsurlarını özlərinə aid

etmək üçün vurğulayır. Çünki gerçək həyat

başqa yerdədir. Şagirdlər yolun kənarındakı daş-

ları qoparır, maşınları aşırır, barrikadalar qurur-

lar; dünyaya püskürmələri gözəl və səs-küylü-

dür, alovlarla yandırılır və gözyaşardıcı qaz

balonlarının partlaması ilə qarşılaşırlar [13 s5].

Paris Kommunasının barrikadalarını xəyal edən

və heç vaxt Şarlevildən ora gedə bilməyən

Rimbaudun aqibəti nə qədər ağrılı idi. Lakin

1968-ci ildə minlərlə Rimbaudun arxasında

durduqları və dünyanın köhnə ustaları ilə hər

Ş. Ə. UMUDOVA

Milan Kunderanın “həyat başqa yerdədir”

romanında yaşam yoxsa yazı məsələsi

hansı bir güzəştdən imtina etdikləri öz barrika-

daları var idi. İnsanın azadlığı tamamilə olacaq

və ya olmayacaq. Ancaq bir kilometr məsafədə,

Senanın o tərəfində dünyanın köhnə ağaları

həyatlarını davam etdirirlər və Latın Məhəl-

ləsinin dinləri onlara uzaq bir şey kimi çatdır-

dılar. Şagirdlər divara yazdıqları xəyal gerçək-

likdir, amma bunun əksini göstərir: bu gerçəklik

(barrikadalar, kəsilmiş ağaclar, qırmızı

bayraqlar) xəyal idi.[6]

Ekzistensializm

Qeyd etmək lazımdır ki, ekzistensialistlər

üslub, ideya-məzmun cəhətdən ənənəvilikdən

nisbətən uzaqlaşır, əsərlərində insanın lirik-psi-

xoloji və əsasən fəlsəfi təsvirinə üstünlük

verirdilər. Onlar klassik fəlsəfənin əsas problemi

olan “İnsan nədir?” sualını, “İnsan nə edə

bilər?”, “İnsan nəyə qadirdir?” sualları ilə əvəz

edirdilər [4 s7]. Fərdin azadlığı problemini

ekzistensialistlər digərlərindən fərqli olaraq

daha kəskin və sərt şəkildə qoyur, kənar

ünsürlərdən təmizlənib, saf, aydın şəkildə oxu-

cuya təqdim edirdilər. Fəlsəfənin əsas bazasında

azadlıq ideya durduğu üçün ekzistensialist

yazıçıların əsərlərində bu kateqoriya əsas şərt

kimi ön planda dayanır. Avropa nəsrində

ekzistensializm sistem halında, ümumi proses

şəklində və ayrı-ayrı problemlər əsasında elmi-

nəzəri şərhi, ideya-bədii xüsusiyyətləri, ədəbi və

elmi faktlar əsasında təhlili dissertasiyada öz

əksini tapır. Bu baxımdan, tədqiqat sadalanan bu

problemlərin həllinə görə aktual hesab edilir [8

s2]. Məlum olduğu kimi, ekzistensialistlər,

ümumiyyətlə, bir sistem içində vahid bir sistem

olaraq fikirlərini təqdim etmirlər. Bunun əvə-

zinə, onlar düşüncələrini dolaysız olaraq öz

şəxsi həyatının bir aspektini aydınladan roman-

lar, dramalar və gündəliklər ilə təsvir edirlər.

Başqa sözlə, onlar bir texniki terminoloji istifadə

və ya yüksək ixtisaslaşan məsələlər ilə məşğul

deyil. Estetik səhnədə yaşayan insanlar, möv-

cudluqçu sahələrin birincisi, özünü də öz adına

ala bilməzlər. Estetikin ən vacib keyfiyyəti

qərarlar vermək üçün məsuliyyətdən uzaq

durmaqdır. Bu sahədə mövzunun parçalanması,

çoxlu sayda olduğu kimi tendensiyalara estetik

mərhələdə insanın həyatına səbəb olur. İnsan

bədəninin zövqlərinə diqqət yetirir, buna görə də

estetik davranış və mənəvi bir xarakter daşımır.

Çünki estetik bədənin ehtirasları çəkisini

qazanmışdır, birbaşa seçim edirlər. “Mövcudluq

əsas doğrulara dəqiq qavramlara münasibət

göstərməz. O, hər şeydən əvvəl insan gerçəyinə

vurğulayar. Mövcudluqda elmi biliklərin tərsinə

ümumidən deyil xüsusidən yola çıxarılır

(induktiv-deduktiv). Buna görə o, determiniz-

min qarşısında yer alır” [6 s12]. Beləliklə, hər bir

şəxsdən onun qərarlarını, məqsədini və mövcud-

luğunu xarakterizə etmiş olur. “Müasir fəlsəfədə

realist, empirik və ya materialist yanaşma kimi

mövcudluqçu yanaşma insanın ağıl və bədənin

varlığını azaldır. Ekzistensial bədəndə, ruhuna,

ağılına, duyğularına, ehtiraslarına, iradəsinə,

qərarlarına və hərəkətlərinə qısa olaraq, araşdır-

maların bütün istiqamətlərilə incələyər” Ekzis-

tentialist fəlsəfə obyekt deyil, subyekt fəlsə-

fəsidir. Burada əsas mövzu idealizmin mücərrəd

obyekti deyil, mövcud olandır. Mövcudluqçu

yanaşma mərkəzin "fəaliyyət göstərən mövzu

yaxınlaşması" kimi qəbul edərkən, ənənəvi

fəlsəfi yanaşma var ki, düşünmə mövzusuna

əsaslanır. Ekzistensial yanaşma azadlıq, qərar

qəbul etmə, məsuliyyət və hərəkət kimi

fəlsəfənin ən mühüm mövzusu kimi düşüncə,

rasionalizm və bilik kimi mövzulara yönəlir [7].

Nəticə

Aparılan təhlillərdən göründüyü kimi XX

əsrin sonu XXI əsrin əvvəllərində Milan

Kundera yaradıcılığında ekzistensializm öz

dominantlığını saxlayır.”Həyat başqa yerdədir”

romanında yazıçı yaşam və yazı məsələsinə

diqqəti çəkməkdədir. Aparılan araşdırma və təh-

lillərdən belə nəticə çıxır ki, bu romanda insanın

gündəlik yaşam tərzi, daxili məni, mənəvi

azadlığı əsərdə ön plana çəkilmişdir. İnsan artıq

abstrakt anlayışdan çıxaraq, yaradıcı bir varlıq

kimi yeni həyata qədəm qoyur. Dekartın “düşü-

nürəm, demək ki, varam” anlayışı, Haydeggerdə

“var olduğum üçün düşünürəm” ideyası ilə əvəz

olunur. Mövcudiyyət dünya içindədir və

dünyanın içində var olan varlıqdır. Varlıq -

Mövcud olan münasibətlərimizdə və hətta

özümüzlə olan münasibətlərimizdə inteqrasiya

olduğumuz bir konseptdir. İnsan hərşeyi

itirməlidir ki, hərşeyi ala bilsin. Yaşamın yaşa-

mağa dəyib dəymədiyini düşünmək fəlsəfənin

əsas sualına cavab verməkdir. İntiharın bir çox

səbəbi vardır. İnsanın düşünərək intihar etdiyi

hallara çox rast gəlinmir. Özünü öldürmək bir

mənada melodram olduğu kimi içini tökməkdir.

Modern insanın vəziyyətini ortaya qoyan bir

Qərbi Kaspi Universiteti

p-ISSN 2789-4606

Elmi Xəbərlər № 2, 2022

(Humanitar elmlər seriyası)

e-ISSN 2789-4614

yazar və bu vəziyyətin dəyişməsini istəyən bir

siyasətçidir. Hərtərəfli bir intellektual olan

sartrın mövcudluqçu düşüncəsi başda ədəbiyyat

olmaq üzrə teatr kino kimi bir çox sahələrə

istiqamət vermişdir. Hər dövrdə olduğu kimi XX

əsrdə də dövrün əsas düşüncəsi sanatsal etki-

nliklərə dərindən təsir göstərmişdir. Ontoloji du-

alizmdən əmələ gələn fərdin mütləq azadlıq

anlayışı iki yerə: dialektik insan, dialektik olma-

yan insana bölünür. İnsan şüuru insani olmayan

hərşeyə qarşı çıxır və beləcə özünü tək, bir dəyər

olaraq və beləcə gerçək insan varlığı olaraq

qurur. Kimliyimiz xarici dünyada varlıq olma-

yanla bağlıdır. O bizim mərhəmətsiz azadlı-

ğımızdır. Görə bilərik lakin hərəkətlərimiz heç-

liyə görə azadıq. Hərəkət bu anlayışı uyğun gə-

lən o biri üçün varlığın analizləri və özünü itirnə

mənasına gəlir. O birinin təsirindən özümü azad

etməyə çalışdığım qədər o biri özünü məndən

azad etməyə çalışır.[8]

ƏDƏBİYYAT SİYAHISI:

1. Kundera. M, “Yaşam başka yerdədir”

,“Can” nəşriyyatı, 2014

2. Kundera. M, “Roman sənəti və nəslin

davamı”, Çevirən Namiq Hüseynli,

Edebiyyat.az

3. Kundera. M, “Yetmiş üç söz”, Çevirəni

Nəriman Əbdülrəhmanlı, Edebiyyat.az

4. Hacı. K, “Milan Kundera”, Kayzen.az

https://en.wikipedia.org/wiki/Milan_Kundera

6. Saraç. H, Milan Kundera: Sanatında özgür,

vatanında yasaklı bir yazar, Edebiyathaber.net

7. https://www.biyografi.info/kisi/milan-

kundera

8. Yüksel. B. T, “Milan Kundera: Edebiyatın

son varoluşçusu”, 10layn.com

https://www.gazeteduvar.com.tr/kitap/2020/06/

04/ne-cek-ne-de-solcu-yalnizca-romanci-

kundera

10. https://oggito.com/icerikler/milan-

kundera-roman-bilincaltini-freud-dan-once-

biliyordu-/3193

11.

https://www.britannica.com/biography/Milan-

Kundera

12.https://www.goodreads.com/book/show/9

717.The_Unbearable_Lightness_of_Being

13. Salmon. C, “Milan Kundera”, The Art of

Fiction No.81. The Paris Rewiew

14.

https://kids.britannica.com/students/article/Mila

n-Kundera/312050

15. https://www.britannica.com/topic/The-

Book-of-Laughter-and-Forgetting

16. https://www.britannica.com/topic/The-

Unbearable-Lightness-of-Being-novel-by-

Kundera

Шамс Aфган кызы УМУДОВА

Докторант Западно-Каспийского Университета

ВОПРОС О ЖИЗНИ ИЛИ ПИСАТЕЛЬСТВЕ В РОМАНЕ МИЛАНА КУНДЕРЫ

«ЖИЗНЬ В ДРУГОМ МЕСТЕ»

Резюме: Статья посвящена вопросу жить или писать, который является главной темой одного

из романов Милана Кундеры «Жизнь в другом месте». В этой статье говорится о том, что

является главной темой в жизни — жить или писать. Этот вопрос тщательно анализируется,

особенно в произведениях Милана Кундеры. Вопрос жизни считается главной темой в

творчестве Милана Кундеры. Существование, человеческие чувства, свобода и внутреннее я

находятся на первом плане в его творчестве. Экзистенциализм также широко освещается в

этой статье. Кундера также можно считать последним экзистенциалистом XXI века.

Экзистенциалистская философия Кундеры является одной из основных тем его различных

точек зрения и ее проявления в этой работе. Цель статьи - раскрыть его экзистенциалистские

взгляды и создать новый взгляд на его творчество.

Общая картина экзистенциалистской философии создается и анализируется на уровне

современных требований путем цитирования романа Кундеры «Жизнь в другом месте»,

который считается выдающимся представителем чешской и французской литературы.

Ş. Ə. UMUDOVA

Milan Kunderanın “həyat başqa yerdədir”

romanında yaşam yoxsa yazı məsələsi

Основная идея, выдвинутая в статье, состоит в том, чтобы еще раз показать неоспоримую роль

Милана Кундеры в мировой литературе и мировом экзистенциализме. Кроме того, творчество

Милана Кундеры считается одним из важнейших событий в современной мировой литературе.

Ключевые слова: Милан Кундера, жизнь, экзистенциализм, искусство

Shams Afghan UMUDOVA

PhD student of the Western Caspian University

THE ISSUE OF LIFE OR WRITING IN MILAN KUNDERA'S NOVEL "LIFE IS

ELSEWHERE"

Summary: The article is devoted to the question of living or writing, which is the main theme in one of Milan

Kundera's novels, "Life Elsewhere". This article discusses whether the main subject in life is living or writing.

This issue is carefully analyzed, especially in the works of Milan Kundera. The question of life is considered

the main theme in the works of Milan Kundera. Existence, human feelings, freedom and inner self are in the

foreground in his creativity. Existentialism is also widely covered in this article. Kundera can also be

considered the last existentialist of the 21st century. Kundera's existentialist philosophy is one of the main

themes of his various viewpoints and its manifestation in this work. The purpose of the article is to reveal his

existentialist views and create a new perspective on his work. A general picture of existentialist philosophy is

created and analyzed at the level of modern requirements by quoting Kundera's novel "Life Is Elsewhere",

which is considered an outstanding representative of Czech and French literature. The main idea put forward

in the article is to once again show the undeniable role of Milan Kundera in world literature and world

existentialism. In addition, Milan Kundera's works are considered one of the most important events of modern

world literature.

Key words: Milan Kundera, life, existentialism, art

Daxil olub: 15.08.2022