p-ISSN 2789-4606

Humanitar elmlər seriyası)

e-ISSN 2789-4614

Vüqar Sərdar oğlu ABDULLAYEV

Qərbi Kaspi Universiteti,

sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru

E-mail: raguv@mail.ru

XX ƏSR İTALİYA MODA DİZAYNI

Xülasə: Müəllif məqalədə İtaliyanın 20–ci əsrin qabaqcıl modelyerləri haqqında danışır, onların həyat və

yaradıcılğını təhlil edir və bir-biri ilə müqayisə edir. Hər bir modelyerin hansı səbəblərə görə unikal və

təkrarolunmaz olduğunu araşdırır. Müəllif həmçinin digər avropa ölkələrinin moda dizaynına İtalyan

modelyelərinin təsirini təhlil edir. Məqalədə İtalyan modelyerlərinin təkcə eskizlərin hesabına uğur

qazanmaması, burda eləcə də, parçaların keyfiyyətindən, məşhur insanların, xüsusilə də ulduzların dəstəyindən

və sağlam rəqabətdən söhbət açılır. Müəllif məqalədə bir modelyerin digərinə dəstəyindən, təcrübə

mübadiləsindən və sağlam tənqidin yaradıcılığa müsbət təsirindən bəhs edir. Məqalədə adı çəkilən hər bir

modelyer incəsənət tarixinə adlarını öz zəhmətləri və istedadları hesabına qızıl hərflərlə yazdırmışdır. Onların

yaradıcılıqları və həyat təcrübələri hər bir gənc dizayner üçün gözəl bir nümunə ola bilər.

Açar sözləri: İtalyan modası, Çerutti, Armani, Versaçi, Qaravani, Kavalli, Qabanna, Dolçe.

UOT: 687.01

DOİ: 10.54414/izlm7862

Giriş

Nino Çerutti:

Moda aləminə Nino Çerutti həvəzsiz gəlmişdi.

Şirkətin başçısını, atasını əvəz etmək üçün öz

sevimli dərs ocağını – jurnalistika təhsilini

yarımçıq qoymalı oldu. Çeruttinin atası kiçik

parça manufakturasının sahibkarı idi və ömrü

boyu müxtəlif növ çox keyfiyyətli parçalar

istehsal edirdi. Çerutti görünür hər işi yüksək

səviyyədə görməyə adət etmişdi, bu işin də

qulpundan yapışanda onu mükəmməlləşdirərək

həmin parçalardan paltarlar tikmək qərarına

gəlir. Hətta moda tarixində “Hazır tikilmiş

paltarlar” üslubunu sənətşünaslar Nino Çeruttiyə

aid edirlər. Onun kişilər üçün tikdiyi ilk kostyum

“Hitmann” adı ilə məşhurlaşır. 1957 – ci ildə

istehsala buraxılmış bu kostyum seriyası 60

saata qədər əl işinin əməyi hesabına ərsəyə

gəlirdi, ilmələr, pencəklərin qolları və yaxaları əl

ilə tikilir və kəsilirdi. Nino Çerutti ailəvi biznesi

adi tekstil manufakturasından yüksək dəbli

brendə çevirdi. 1881–ci ildən fəaliyyət göstər-

məyinə baxmayaraq, ailəvi tekstil manufakturası

1957 -ci ildən Nino Çeruttinin səyi nəticəsində

yeni dövrünə qədəm qoyur və paltar tikilişi ilə

məşğul olmağa başlayır. İkinci Dünya müha-

ribəsindən öncə kinomotoqraf istehsalı moda

evləri üçün bir növ yaşıl kart mənasını kəsb

edirdi. İncəsənətin bu növündə özünü təsdiq

edən brendlər inanılmaz dərəcədə məşhurlaşa

bilirdi. Nino Çerutti bunu anlayır və ona görə də

kinomotoqrafla sıx işləməyə başlayır. “Bonni və

Klayd” filmində aktrisanın geyimi Çeruttinin

moda evindən alınır. Beləliklə ard-arda Çerut-

tinin yaradıcılığı təqribən 30-a yaxın filmlərdə

özünü göstərir və Çeruttinin yaradıcılığını xalq

tərəfindən sevilən ulduzlar məşhur edir. Çerutti

moda evinin paltarlarını Ketrin Denev və İv

Montand ("Vəhşi" filmində), Cek Nikolson

("İstvikin cadugərləri" filmində), Şeron Stoun

("Sliver" və "Əsas instinkt" filmində), Jan-Pol

Belmondo ("Möhtəşəm" filmində), Tom Hanks

və Antonio Banderas (“Filadelfiya” filmində),

("Gözəl qadın" filmində) nümayiş etdirmişlər.

Çeruttinin yaradıcıllığını digər modelyerlərdən

fərqləndirən faktor onun “minimalizm” janrında

çalışması idi. O, əbəs yerə dəb-dəbəli bəzəklərə

vaxt ayırmırdı, onun paltarları xalqa yaxın, rahat

və minimum bəzəkli

idi, bu da onu xalq

arasında istəkli

edirdi.

Keçən əsrin 60-cı

illərinin əvvəl-

lərində “Hitman”

kolleksiyası Cerutti

üçün bir neçə il

işləmiş Giorgio Ar-

mani və digər

dizaynerlər

tərəfindən inkişaf

etdirilirdi [4].

V. S. ABDULLAYEV

XX əsr İtaliya moda dizaynı

Nino Çerutti öz modelləri ilə o illərin köhnə

ənənələrinə sadiq qalan və yeniliklərə qarşı sərt

reaksiya verən konservativ modelyerlərdən çox

fərqlənirdi. Çeruttinin düşüncəsinə görə

modellərindən İtalyan

həyatsevərliyi nəfəsi

gəlməli idi və bununla

belə modellər üslub

cəhətdən ingilissayağı

qusurzus olmalı idi.

Çeruttinin əsas amalı –

modellərinin azad və

sivil insanlar üçün

olmasıdır.[2]

Djordjio Armani:

Armani sadə İtalyan ailəsində anadan

olmuşdur. Milan şəhərinin yaxınlığında kiçik bir

kənddə uşaqlıq illərini keçirmişdir. Ailə çox

kasıb idi. Valideynləri ailənin üç uşağını çox

çətinliklə böyüdürdü. Armanin xatirələrinə görə,

hətta bəzən o ac qalırdı.

Gənc yaşlarında o, Milana

iş axtarmağa gedir.

Əvvəlcə Milanda təsa-

düfən tanış olduğu tibb

universitetinin tələbəsinin

həvəsinə o da həkim ol-

maq qərarında gəlir. Bü-

tün maddi çətinliklərə

baxmayaraq Tibb univer-

sitetinə qəbul olunur.

Amma iki il universitetdə oxuyandan sonra

anlayır ki, həkim olmaq ona uyğun gəlmir.

Sadəcə qan görərkən belə onun halı dəyişirdi.

Universiteti yarımçıq qoyaraq əsgərliyə yola

düşür. İki ildən sonra geri Milana qayıdır və

yenidən iş axtarmağa başlayır. Tezliklə adi bir

işçi kimi Milan şəhərində böyük bir univer-

maqda işə düzəlir. Öz işinə çox məsuliyyətli

yanaşdığından onu tez bir zamanda iş yerində

irəli çəkməyə başlayırlar. Əvvəlcə o, vitrinlərin

quruluşunu verməklə məşğul olurdu. Bundan

sonra o, malların univermağa alınması işinə

başlayır [3]. Bu təcrübə ona gələcəkdə çox lazım

olur. Bu işdə o tikiş keyfiyyətini və moda

sahəsini dərindən öyrənməli olur. O, çox vaxtını

paltarların hansı dəyərlərə görə köhnəlməsi və

ya əksinə dəbə düşməsini anlamağa çalışırdı.

Yalnız yeddi ildən sonra o, anlayır ki, artıq

yaradıcılıq fəaliyyətinə başlaya bilər. Armani,

həyatının bu mərhələsində univermağı üçün alış

edərkən o dövrün məşhur kuteryesi Nino Çerutti

ilə tanış olur. Nino Çerutti ilk şəxs olur ki,

Armaninin yaradıcılıq istedadına inanır. Armani

tezliklə iş yerini dəyişib Nino Çeruttinin

şirkətində işləməyə başlayır. Armani “Hitman”

adlı modelleri hazırlamağa başlayır. Armani altı

il bu modelləri yaratmaqla məşğul olur. 1970 –

ci ildə artıq o anlayır ki, öz moda evini yaratmaq

və sərbəst olmaq istəyir. Bu andan o, Nino

Çeruttidən ayrılır və öz kolleksiyalarını

yaratmağa başlayır. 1975 ci ildə o, dostu və

partnyoru ilə birgə “Armani Aksioner Cəmiy-

yəti”ni yaradaraq öz şirkətini işə salır. Bunun

üçün Armani sevimli avtomobilini satmalı olur.

Milan şəhərində iki balaca otaqdan ibarət ofis

götürür. İlk öncədən Armani rəssam işlərini öz

üzərinə götürür, dostu Serjio isə maliyyə

məsələlərinə nəzarət edir və kommersiya direk-

toru vəzifəsində çalışır. Onun modelləri incə

zövqə malik kişi və qadın geyimləri idi. O,

kişilərin geyim üslubuna arxalanaraq “Qadın

ofis meneceri” obrazını yaradır. Onun uğur

qazanmasında ulduzların çox böyük rolu vardır.

O dövrün ulduzları bir-birinin ardınca Armani

modellerini geyinirdi. İlk olaraq ulduzlardan

Dayan Kitonun Armani pencəyini Oskar

təqdimatına geyinməsi olmuşdur. Sonra Riçard

Gir “Amerikan jiqalası” filmində Armanini

məşhur edir. Armani həddindən çox işləyir,

gündəlik 12 saatlıq iş onun üçün normaya

çevrilir. Məşhur “Time” jurnalı üz qabığını

Armaniyə həsr edir. Dostu Serjio Qalietti

dünyasını dəyişəndən sonra onun çətin anları

başlayır. O, tək başına şirkəti idarə etməli idi.

Armani artıq təkcə yaradıcı rəssam kimi deyil,

həm də idarəçiliyi öyrənməli idi. O, əvvəlcədən

satışdan gələcək gəlirin proqnozunu düzgün

verməyi bacarmalı idi. Kompaniya tezliklə

böyüməyə və genişlənməyə başlayır. Bu da,

Armaninin istedadlı kommersant olduğunu bir

daha sübut edir. Hazırda “Armani Moda Evi”nin

bir neçə yaradıcılıq sferaları mövcuddur. Bura

qadın və kişi geyimlərinin istirahət və iş

üslubları, aksesuarlar, parfümeriya, ev əşyalrı,

mebellər və sairə aiddir. O, Ərəb Əmirliklərində

yerləşən bahalı otellərin dizayn quruluşunda

iştirak edir, Milan basketbol komandasına

himayəlik edir və Armani imperiyasının şərqdə

genişlənməsi ilə aktiv məşğul olur. “Armani

Moda Evi”nin başqa moda evlərindən fərqi

p-ISSN 2789-4606

Humanitar elmlər seriyası)

e-ISSN 2789-4614

ondadır ki, təsadüfi və müvəqqəti dəblərə uymur

və öz incə xəttli, zövqlu və keyfiyyətli brendini

davam etdirir.

Hazırda Armaninin şirkəti bir neçə isti-

qamətdə - “Giorgio Armani”, “Emporio Ar-

mani”, “Armani Exchange”, “Armani ABŞ”,

“Cins şalvarlar Armani” dəbli geyimlər, ətir və

ayaqqabı istehsalında inkişaf etmiş və aparıcı

istehsalçılardan birinə çevrilmişdir. Armani

geyim və ayaqqabılarından əlavə, L’Oreal ətir

şirkəti ilə müqavilə əsasında məşhur Armani

ətirləri, tualet suyu istehsal olunur.

Djanni Versaçi:

Versaçi Dekabrın 2-si, 1946-cı ildə Italiyada

dərzi ailəsində anadan olmuşdur. Anasının kiçik

şəxsi moda evi var idi. O zamanlar üçün bu

moda evinə əsas etibarı ilə zəngin xanımlar və

bəylər gəlib özləri üçün geyim sifariş edirdilər.

Djanni Versaçi uşaqlıq illərindən anasına kömək

edir, əvvəlcə paltar tikməyi öyrənir, sonralar isə

parçaların alışına nəzarət edirdi [2].

28 mart, 1978 – ci ildə o, öz şəxsi kolleksi-

yasının prezentasiyasını keçirir və çox tezliklə

məşhurlaşır. Versaçi hələ uşaqlıqdan qədim

Yunanıstanın tarixi ilə və eləcə də, Roma İm-

periyası tarixi haqqında çox maraqlandığından

onun kolleksiyalarında Yunan və Roma geyim

üslübu sezilirdi.

Səksəninci illərdə o, moda dünyasında bir

sensasiya yaratmağa nail olur. Sakit rənglərin

hökm sürdüyü bir dövrdə, Versaçi parlaq, iri

çaplı, naxışlı və seksual görünən paltar kəsik-

lərindən istifadə etməklə moda dünyasında bir

növ şok yaşatdı. Onun “dəb-dəbəli klassisizm və

açıq seksuallığın vəhdəti” üslübu tənqidçilər və

cəmiyyət tərəfindən birmənalı qarşılanmırdı.

O, hətta heyvan dərilərindən, barokko üslubun-

dan, eləcə də müasir pop və prank üslubunu

birləşdirən parlaq təzadlı bir üslub yaradırdı.

Axşam geyimlərində o, hündür daban ayaq-

qabılardan və qızıl aksessuarlarından istifadə

edirdi.

Versaçi həmçinin teatrlarla yaxından

əməkdaşlıq edir və bəlkə də incəsənətin bu

növündə onun uğurları geyim rəssamı kimi daha

möhtəşəm idi. Onun geyimləri bir çox opera və

balet səhnələrində nümayiş olunurdu. Bu da,

şübhəsiz Versaçinin bir İtalyanlı kimi teatra

vurğunluğundan irəli gəlirdi.

Versaçı yarımtonların düşməni idi desək,

məncə yanılmarıq. O, parlaq yazıları, qışqıran

rəngləri xoşlayırdı. Sanki, bütün varlığı ilə “bu

mənəm, Versaçiyəm, mən beləyəm!” demək

istəyidi.

Versaçi geyimlə yanaşı həmçinin akses-

suarlar, ətirlər, çantalar, ev əyşaları, qabların,

mebellərin dizaynı və sairə dəbdə olan əşyaların

yaradıcılığı və istehsalı ilə məşğul idi.

Versaçı 90 – cı illərdə İtaliya istehsalını

dünya arenasına çıxardan mühüm iş adam-

larından birinə çevrilir. Şübhəsiz, bu, İtalyan

iqtisadiyyatı üçün böyük töhvə idi.

O, tez-tez Yunan və Roma mifalogiyasının

müxtəlif işarə və obrazlardan öz əsərlərində

istifadə edirdi. Versaçı öz moda eviinin emblemi

kimi Meduza Qarqonun başını seçmişdi.

Əfsanədən məlum oldğu kimi Meduza Qar-

qonun gözlərinə baxan kəs həmən an şokdan

daşa dönməli idi. Versaçi bununla özü dediyi

kimi, tamaşaçıları şık üslubu ilə şoka salmağa

çalışırdı.

Qısa müddətdə Versaçi özünün moda imperi-

yasını yaratmağa nail oldu. Təəssüflər olsun ki,

50 yaşında ikən onu öz malikanəsinin önündə

müəmmalı şəkildə güllələyib öldürürlər. Lakin

onun moda imperiyası bu günə qədər yaşamaqda

davam edir. Onun moda evləri Versaçinin adını

həmişə yüksək tutmağa çalışır.

Hazırda “Versaçi moda evi”nə onun bacısı

Donatella rəhbərlik edir. O, öz kolleksiyalarında

qardaşının üslubunu, şık və seksaullığı qoru-

mağa çalışır.

Valentino Qaravanni:

Qaravanni 11 may 1932 –ci ildə İtaliyada

anadan olmuşdur. O, dindar katolik ailəsində

göz açmışdı. Atası kiçik bir dükanda lampa

satmaq ilə məşğul idi. Anası isə sadə evdar qadın

idi. Uşaqlıqdan şəkil çəkməyi çox xoşlayırdı. 7

V. S. ABDULLAYEV

XX əsr İtaliya moda dizaynı

yaşında olanda valideynləri onu Monastr kol-

lecinə göndərir. Sonralar o özü bu illəri ağır illər

adlandıracaq. Onun söylədyinə görə, bu məktəb-

də ona elm öyrətməkdənsə daha çox dua etməyi

və itaətgar olmağı öyrədirdilər. Bu çətin illərdə

onun yaxın dostu, rəsmləri olmuşdur. O, gör-

düyü nə varsa, hamısını kağıza sadə qələmlə

köçürməyi xoşlayırdı. Artıq 17 yaşında o dəqiq

bilirdi ki, modelyer olmaq istəyir, lakin vali-

deynləri bu arzunun tərəfdarı deyildi. Valideyn-

ləri onu hüquqşünas və ya həkim görmək

istəyirdi.

O, özü qərar verərək, valideynlərinin kömə-

yindən imtina edir və öz yolunu seçir. Tezliklə

Milan İncəsənət Akademiyasına qəbul olur.

İstedadlı gənci çox keçmədən “Jan Desse” moda

evinə assistent vəzifəsinə dəvət edirlər. O,

həmçinin rəqslə də çox

maraqlanırdı və rəqs

dərslərinə də gedirdi.

Parisdə “Jan Dessa və

Qi Laroş” moda evində

assistent kimi çalışdıq-

dan sonra 1960 – cı ildə

İtaliyaya geri qayıdır.

Onun ilk olaraq isteda-

dını aktrisa Elizabet

Teylor və sonradan isə

Jaklin Kennedi aşkar

edir [5]. “Kleopatra”

filminin çəkilişi Roma şəhərində keçirilərkən

Valentino da orada köməkçi kimi çalışdı.

Təsadüfdən Elizabet Teylorun geyim haqqında

tənqidlərini eşidən Valentino fasilədə ona

yaxınlaşır və eskizlərini aktrisaya göstərir.

Beləliklə, Elizabett Teylor “Kleopatra” filminin

təqdimatı mərasimində məhz cavan və heç kimin

tanımadığı modelyerin paltarını geyinir. Bu da

Valentinonun ilk debyüti olur və o məşhurlaşır.

1978 – ci ildə “Valentino” markalı ətir də

həmçinin istehsal olunmağa başlayır.

Yüksək zövq, keyfiyyət və qüsursuzluq onun

brendlərinin şüarı olmuşdur. Onun dediyinə

görə: “Mən gözəlliyi sevirəm. Mən qadınların nə

istədiyini bilirəm, onlar gözəl görünmək

istəyirlər!”

Valentino Qaravanninin əsas uğuru

paltarların rahat və gözəl olmasıdır. O, mümkün

qədər sadə və mümkün qədər az tikişi olan

geyimlər yaradırdı. Özünün dediyi kimi: “Öz

ambissiyalarım haqqında deyil, paltarlarımı

geyinəcək qadınlar haqqında həmişə

düşünmüşəm!”

Roberto Kavalli:

Roberto Kavalli 15 noyabr 1940 - cı ildə

Florensiyada anadan olmuşdur. Uşaqlıqdan

babasının impressionist əsərlərinə baxıb özü də

şəkil çəkmək həvəsinə düşür. Anasının dərzi

olması onu moda aləmində incəsənətin hər iki

bölməsini cəmləşdirməyə vadar edir.

Roberto Kavalli vəhşi heyvanların obrazını

geyim kolleksiyalarında canlandırmağı xoşlayır.

Onun kolleksiyası həmişə seksual, hissiyatlı,

incə, eləcə də sadəliyi ilə göz oxşayır. O,

qadınları kişilərə xas geyimlərlə geyindirən

modelyerləri anlamadığını söyləyir, onun

düşüncəsinə görə qadın yalnız qadına xas

paltarlar geyinməlidir və öz gözəlliyini məhz

qadın olduğunda görməlidir. O “uni-seks” (hər

iki cinsə xas ola bilən geyimlər) anlamını

tamamilə rədd edir. Roberto Kavalli kolleksi-

yalarında geyimlərinin qadını bir sirr olaraq

göstərməsinə üstünlük verir. Onun üslubu tez-

tez “vəhşi” və ya “ram edilməyən moda” adı

altında təqdim edilir. Artıq uşaqlıqdan Roberto

keyfiyyətli və düzgün tikilmiş parçaları ayırd

etməyi anasından öyrənmişdi. Onun söylədiyi

kimi, babası və anası ilə birgə yaşadığından

onların üslubları hazırda Roberto Kavallinin

modellerində öz əksini tapır. Bir tərəfdən im-

pressionist çalarlar, digər tərəfdən isə keyfiyyətli

parçalar və düzgün, səliqəli tikilmiş geyimlər

onun kolleksiyalarını və üslübunu tamamlayan

faktor olmuşdur. Hələ 1970 – ci illərdən Roberto

Kavallinin modellıri beynəlxalq arenada tanınır.

Bunun da sirri ondadır ki, Roberto Kavalli kol-

leksiyalarında qadınları pozitiv, özünə güvənli,

seksual göstərir.

Robert Kavalli yaradıcılığının hələ başlan-

ğıcında dəri üzərində naxışlar çəkməyi və bu

prosesin sistemli texnologiyasını yaratmışdı.

p-ISSN 2789-4606

Humanitar elmlər seriyası)

e-ISSN 2789-4614

Onun bu yeni texnologiyası çətinliklə qəbul

edilsə də və satışda əvvəl-əvvəl problemlər olsa

belə ruhdan düşməyib tez bir zamanda uğur

qazanmağa müvəffəq oldu. Qısa müddətdən

sonra Fransada öz butikini açır. Onun kiçik

dükanı Sentro Pe şəhərində idi. O, ağlasığmaz

dərəcədə yeni, görünməyən modellər yaradırdı.

Lakin keçən əsrin 80 –ci illərində yapon

modelyerlərinin təsiri altında minimalizm dəbə

düşür. Kavalli minimalizmə nifrət edirdi, o,

hətta bu çətin dövrdə modelyerlik yaradıcılığını

dayandırmağı belə düşünürdü. Bu çətin illərdə

ona həyat yoldaşı dəstək olaraq, onu ruh-

landırırdı.

Tezliklə Kavalli yeni bir kəşvini edir. O,

elastiki cins yaradır və dəri üzərindəki texnolo-

giyasını cins parçalara tətbiq edir. Bu yenilik

onu yenidən məşhurlaşdırır.

Kavallinin uğurunda kino ulduzlarının da

böyük rolu vardır. Hər bir kino və estrada ulduzu

Kavallinin geyimlərindən istifadə edərək filmlərin

təqdimatında və ya

konsert salonlarında

tamaşaçıları heyran

etmək arzusunda ol-

muşdur. Jenifer Lo

maestronun ilk ul-

duz müştərilərindən

olmuşdur. Petrin

Zeto Cons, Sandra

Ballok, Britni Spirs,

Beons və sairə ul-

duzlar bu günə kimi

onun kolleksiya-

larını həvəslə geyi-

nirlər. Onun əsərləri

“Böyük şəhərdə seks” adlı film serialda geniş

şəkildə istifadə olunmuşdur.

Stefano Qabbana və Domeniko Dolçe:

Stefano 14 noyabr 1962 – ci ildə Milan

şəhərində anadan olmuşdur. Stefano Qabbana

Milanda incəsənət kollecini bitirmişdir. O,

tezliklə öz familiyasını daşıyan moda evi açır və

işə dostu və yaxın silahdaşı Domeniko Dolçeni

dəvət edir. Onlar 1985 – ci ildə Dolçe və

Gabbana adlı yeni marka altında Milanda

qadınlar üçün ilk kolleksiyalarını təqdim edir və

tezliklə öz butiklərini açırlar.

Domeniko Dolçe 13 avqust 1958 - ci ildə

Siciliyada anadan olmuşdur. Onun atası atelye

rəhbəri, anası isə paltar dükanında işləyirdi. O,

Palermoda incəsənət kollecini və Milanda

dizayn institutunu bitirmişdir.

Bu iki dost arasında tandemin yaranma səbəbi

onların baxışlarının eyni olması idi. Hər iki

modelyer keçən əsrin 50-60-cı illərinin

modasına heyran idi. Domenik paltar tikməyi

Stefano isə gözəl şəkil çəkməyi bacarırdı.

Onların ilk kolleksiyaları kirayə götürülmüş

evdə olmuşdur. Modelləri isə elə öz tanışları idi.

Bütün eskizlərini Stefano çəkmişdi. Domenik

isə şəxsən özü paltarları tikmiş və bəzi praktik

dəyişikliklər etmişdi.

Onlar Milanda hər il keçirilən baxışlara

düşmək üçün iki il ard-arda imtina aldıqdan

sonra nəhayət dəvətnamə əldə edirlər. Çox

çətinliklə dost və tanışların köməyi ilə bu

baxışda iştirak edirlər. Sonralar Domenikonun

valideynləri onların borclarını qaytarmalı olur.

1986-cı ildə onlar yeni bir kolleksiya təqdim edir

və məhz bu kolleksiya onları məşhurlaşdırır.

Tezliklə ulduzlar “Dolçe & Gabanna” kol-

leksiyalarını özləri üçün seçirlər. Onlar arasında

Madonna hətta turnesi üçün 1500 ədəd paltar

sifariş edir. Bu “Dolçe & Gabbana” brendi üçün

ən gözəl reklam olur. Bundan sonra digər

ulduzlar da onların kolleksiyasından paltar geyi-

nməyə başlayırlar. Çox keçmədən müxtəlif

şirkətlərlə müqavilələr bağlanılır və brend məş-

hurlaşır. Onlar 1990 – cı ildə kişi geyimi kol-

leksiyasını təqdim edir və “Vulnard Evard” adlı

mükafata layiq görülürlər. 1991 – ci ildə

aksessuar liniyasına başlayırlar və məşhur D&G

yaylıqları istehsalına start verilir. 1992 –ci ildə

kişi qalstukları kolleksiyasını yaradırlar. Həmin

ildə həmçinin ilk “D&G” brend ətirləri satışa

buraxılır. “Ledi Like” adlı qadın kolleksiyaları,

animasiya printindən istifadə, leopard dərisini

xatırladan parça və sairə yeniliklər edirlər.

Həmin il dərini xatırladan çantalar və

ayaqqabılar da istehsal edilir. Onlar hətta İtalyan

futbol komandası üçün forma belə hazırlayırlar.

Nəticə:

Məqalədə XX əsr İtalyan moda dizaynında

mühüm yeddi şəxsiyyətin yaradıcılğına

toxunulmuşdur. Hər bir modelyer təkcə öz

vətənində deyil, həm də beynəlxalq arenada

V. S. ABDULLAYEV

XX əsr İtaliya moda dizaynı

moda aləminə töhvə vermişdir. Nino Çeruttinin

“Hitman” kolleksiyası onun klassik və hər dövr

üçün aktual olduğunu göstərir. Çerutti keyfiy-

yətli parça və minimalizmlə uğur qazanır. Arma-

ni Çeruttinin ardıcılı olaraq qadınlara kişi geyimi

– “ofis geyimi” ni təlqid edir və bununla yenilik

yaradır. Şübhəsiz əməksevərlik və kolleksi-

yaların keyfiyyəti burda da böyük rol oynayır.

Versaçi qeyd olunan hər iki dizaynerdən gözə

çarpan şux rənglər və yarımtonlardan qaçmaq ilə

yadda qalır. Şık görünüş ilə tamaşaçını

təəccübləndirib yaddaşlara həkk etdirir. Yunan

və Roma mifologiyalarındakı obrazlar, naxışlar,

bəzəklər, təmtəraqlılıq moda aləmini təzələyir.

Qaravanni yüksək zövq və seksuallığı

vurğulamaqla, eləcə də tikişlərin sayını

minimuma endirməklə geyimlərin rahat və

yaraşıqlı olmasına can atır. Kavalli qadın

obrazını yırtıcı heyvanlara bənzədir və moda

aləmində impersionist cərəyanla, səliqəli

tikilmiş geyimlərin vəhdətini əldə edir. Kavalli

həmçinin dəri üzərində naxış texnologiyasını və

elastiki cinslərin yaradıcısı olur. Qabanna və

Dolçe tandemi moda aləmində parça üzərində

animasiya və leopard dərisini xatırladan

parçaların kəşfi ilə yadda qalır.

Yuxarıda qeyd olunan nailiyyətlərə

arxalanaraq bu nəticəyə gəlmək olar ki, moda

aləmində uğur qazanmaq üçün bir neçə vacib

faktorlar mövcuddur. Onlar: - moda

dizaynerinin istedadına arxalanaraq, zövqlü

eskizlər əsasında keyfiyyətli parçalardan istifadə

edərək, minimum tikilişi olan rahat geyimlər

hesab oluna bilər. Moda dizayneri təkcə eskizlər

və istifadədə olan parça növləri ilə

kifayətlənməməli, həmçinin özü yeni növ

texnologiyalar, printlər, parça növləri

yaratmalıdır. Məhs belə kəşvlər uğurun

başlanğıcı olar bilər. Eyni zamanda onu da qeyd

etməliyik ki, məşhur insanların bu kolleksiyaları

geyinməsi də vacib şərtlərdəndir, çünki

ictimaiyyət arasında kolleksiyanın tanınması

üçün məhz ulduzlar, məşhurlar bir növ yaşıl

karta çevrilirlər.

Beləliklə XX əsrdə İtalyan moda dizaynerləri

yaradıcılığının Fransada, Almaniyada, Yaponi-

yada və digər ölkələrdə yol göstərən moda evlə-

rindən fərqli cəhətləri İtalyan moda dizaynının

incə zövqlü və çox keyfiyyətli parçalardan

istifadəsində özünü göstərir. Lakin oxşar

cəhətlər isə xüsusilə qadın geyimlərində

novatorluq və qadınları 20 –ci əsrdə daha güclü

və müstəqil görmək arzusudur.

ƏDƏBİYYAT SİYAHISI:

1. “100 years of fashion illustration” Cally

Blackmann, 2007, Laurence King

2. “Gianni Versace. A Gianni Versace

Biography”, 2021, by Lotti Davidson.

3. “Быть Армани”, Ренато Молхо,2008,

издательство Азбука-Классика.

4. “Nino Cerutti and Stars”, 1994, by

Rizoli.

5. “Мода в кино”, Кристофер Лаверти,

издательство Одри,2022

6. “Философия элегантности”, Магги

Руфф, издательство Этерна, 2017.

7. “The anatomy of fashion”, 2013,Collin

McDowell.

8. Mathias Wagner K (Editor), Jil Sander,

Present Tense, 2017

9. Лаура Небреда, «Самый современный

атлас мировой моды». АСТ-2019

10. Александр Васильев, «Красота в

изгнании», СЛОВО-2012

Вугар Сардар оглы АБДУЛЛАЕВ

Западно-Каспийский университет,

доктор философии в области искусствоведения

E-mail: raguv@mail.ru

ИТАЛЬЯНСКИЙ МОДНЫЙ ДИЗАЙН XX ВЕКА

Резюме: В статье автор рассказывает о ведущих модельерах Италии ХХ века, анализирует их жизнь и

творчество и сравнивает их между собой. В нем исследуются причины, по которым каждый модельер

уникален и неповторим. Автор также анализирует влияние итальянских модельеров на дизайн одежды

других европейских стран. В статье упоминается, что итальянские модельеры успешны не только

благодаря эскизам, но и благодаря качеству тканей, поддержке известных людей, особенно звезд, и

p-ISSN 2789-4606

Humanitar elmlər seriyası)

e-ISSN 2789-4614

здоровой конкуренции. В статье автор рассказывает о поддержке одного модельера другого, обмене

опытом и положительном влиянии здоровой критики на творчество. Каждый модельер, упомянутый в

статье, благодаря своему трудолюбию и таланту вписал свое имя в историю искусства золотыми

буквами. Их творчество и жизненный опыт могут стать отличным примером для каждого молодого

дизайнера.

Vugar Sardar ABDULLAYEV

Western Caspian University,

Doctor of Philosophy in Art History

E-mail: raguv@mail.ru

20TH CENTURY ITALIAN FASHION DESIGN

Summary: In the article, the author talks about the leading Italian fashion designers of the 20th century,

analyzes their life and work and compares them with each other. It explores the reasons why each fashion

designer is unique and inimitable. The author also analyzes the influence of Italian fashion designers on the

fashion design of other European countries. The article mentions that Italian fashion designers are successful

not only due to sketches, but also because of quality of materials, support of famous people, especially stars,

and healthy competition. In the article, the author talks about the support of one fashion designer to another,

exchange of experience and positive effect of healthy criticism on creativity. Each fashion designer mentioned

in the article wrote their names in the history of art with golden letters due to their diligence and talents. Their

creativity and life experience can be a great example for every young designer.

Daxil olub: 18.08.2022